شبکه های اجتماعی اینترنتی و مشارکت سیاسی

عنوان صفحه

چکیده 14

فصل اول: مقدمات و کلیات 15

بیان مساله15 اهمیت پژوهش 17

نتیجه و کاربرد پژوهش 17

پیشینه تحقیق 18

سئوال اصلی 25

فرضیه اصلی 25

فرضیه رقیب 25

تعریف مفاهیم 25

متغیرها 28

روش تحقیق 28

جامعه آماری پژوهش 28

روش نمونه گیری و حجم نمونه 28

پایایی پرسش­نامه 31

چارچوب نظری 32

فصل دوم: مدل تحلیلی پژوهش 38

فصل سوم: شبکه­های اجتماعی اینترنتی، تاریخچه شکل­گیری، ویژگیها و تمایزها 45

ظهور نسل دوم وب و پیدایش شبکه­های اجتماعی اینترنتی 45

"وب2 " چیست؟ 47

تاریخچه شکل­گیری شبکه­های اجتماعی اینترنتی و روند تکامل آنها 53

علل رشد سریع شبکه­های اجتماعی اینترنتی 56

ویژگیهای شبکه­های اجتماعی اینترنتی 58

عملکرد شبکه­های اجتماعی اینترنتی 59

انواع سایتهای اجتماعی اینترنتی 61

فصل چهارم: آمار توصیفی 63

1-4: ترکیب جنسیتی 63

2-4:ترکیب سنی 64

3-4:مقطع تحصیلی 65

4-4: حوزه تحصیلی 66

5-4: مدت زمان استفاده دانشجویان از اینترنت 67

6-4: مدت زمان استفاده دانشجویان از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 68

7-4: تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها در ایام انتخابات و رخدادهای پس از آن از نگاه دانشجویان 69

8-4: تاثیر فیلترینگ بر دسترسی جوانان و بویژه دانشجویان به سایتهای اجتماعی فیلتر شده 70

9-4: منابع کسب اخبار و اطلاعات روزمره دانشجویان 71

10-4 : کیفیت بهره­گیری از اینترنت 72

11-4:سطح علاقه­مندی به مشارکت در گفتگوهای سیاسی-اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 73

12-4: ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی 43

13-4: کیفیت مشارکت دانشجویان در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 75

14-4: سطح مشارکت در انتخابات 76

15-4: سطح فعالیتهای سیاسی- اجتماعی دانشجویان 78

16-4: تاثیر شبکه­های اجتماعی بر مشارکت در انتخابات 78

17-4: سطح تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی در پیش و پس از انتخابات 79

18-4: میزان تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی در آگاهی معترضین از زمان و مکان تجمعات اعتراضی 80

19-4:مقایسه سطح تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی و شبکه­های اجتماعی سنتی بر اعتراضات پس از انتخابات 81

20-4: الگوی مشارکت(مواضع سیاسی پس از انتخابات) 82

21-4: الگوی مشارکت(واکنش شهروندان به تضییع مداوم حقوقشان از سوی حکومت) 83

22-4: عوامل موثر بر مشارکت سیاسی مردم از نگاه دانشجویان 84

23-4: میزان رضایت سیاسی دانشجویان 85

24-4: حمایت از مواضع سیاسی شخصیتها و طیفهای سیاسی 86

25-4: سطح اعتماد دانشجویان به نظام سیاسی 87

26-4: سطح تقاضای سیاسی دانشجویان 88

فصل پنجم: ارتباط متغیرهای جمعیت­شناختی با متغیرهای مستقل:

1-5: ارتباط میان متغیرهای جمعیت­شناختی بامدت زمان استفاده دانشجویان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی 90

1-1-5 : رابطه میان سن و مدت زمان استفاده از اینترنت 90

2-1-5: رابطه میان جنسیت و مدت زمان استفاده از اینترنت 91

3-1-5:رابطه میان حوزه تحصیلی و مدت زمان استفاده از اینترنت 92

4-1-5: رابطه میان سن و مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی ایتنترنتی 93

5-1-5: رابطه جنسیت و مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی ایتنترنتی 96

6-1-5: رابطه حوزه تحصیلی و مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی ایتنترنتی 97

7-1-5: رابطه سن با تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 99

8 -1-5: رابطه جنسیت با تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 99

9-1-5: رابطه حوزه تحصیلی با تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 101

10-1-5: رابطه میان سن و منابع اصلی کسب اخبار دانشجویان 102

11-1-5: رابطه میان جنسیت و منابع اصلی کسب اخبار دانشجویان 103

12-1-5: رابطه میان حوزه تحصیلی و منابع اصلی کسب اخبار دانشجویان 105

2-5: ارتباط میان متغیرهای جمعیت شناختی با میزان علاقه­مندی و اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی 105

1-2-5: رابطه سن با سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت در گفتگوهای سیاسی- اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 107

2-2-5: رابطه جنسیت با سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت در گفتگوهای سیاسی- اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 108

3-2-5: رابطه حوزه تحصیلی با سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت در گفتگوهای سیاسی- اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 109

4-2-5: ارتباط میان سن با ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 110

5-2-5: ارتباط میان جنسیت با ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 112

6-2-5: ارتباط میان حوزه تحصیلی با ارزیابی دانشجویان ازسطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 113

فصل ششم: بررسی ارتباط میان سرمایه اجتماعی(سطح اعتماد به نظام سیاسی) با متغیرهای مستقل

1-6: ارتباط میان سرمایه اجتماعی با مدت زمان استفاده دانشجویان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی 115

1-1-6: رابطه میان سرمایه اجتماعی و مدت زمان استفاده از اینترنت 115

2-1-6: رابطه میان سرمایه اجتماعی و مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 117

3-1-6: رابطه میان سرمایه اجتماعی و تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 119

4-1-6: رابطه سرمایه اجتماعی و منابع کسب اخبار روزانه دانشجویان 120

2-6: ارتباط سرمایه اجتماعی با میزان علاقه­مندی و اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی 122

1-2-6: رابطه سرمایه اجتماعی و سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت در گفتگوهای سیاسی- اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 123

2-2-6:رابطه میان سرمایه اجتماعی با ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی123

فصل­هفتم: بررسی رابطه میان میزان رضایت سیاسی با مدت زمان استفاده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی، میزان علاقه­مندی به مشارکت سیاسی در این شبکه­ها و سطح اعتماد به شبکه­های اجتماعی اینترنتی

1-7: سنجش ارتباط میان میزان رضایت سیاسی و مدت زمان استفاده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی 125

1-1-7: ارتباط مابین میزان رضایت سیاسی با مدت زمان استفاده از اینترنت 125

2-1-7: ارتباط مابین میزان رضایت سیاسی با مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 127

3-1-7: ارتباط مابین میزان رضایت سیاسی با تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 129

4-1-7: ارتباط مابین میزان رضایت سیاسی و منابع کسب اخبار روزانه دانشجویان 130

2-7: سنجش ارتباط مابین سطح رضایت سیاسی با سطح علاقه­مندی به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی و اعتماد دانشجویان به آنها 131

1-2-7: رابطه میزان رضایت سیاسی و سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی131

2-2-7:رابطه میزان رضایت سیاسی وارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی133

فصل هشتم: بررسی ارتباط میان مواضع سیاسی با متغیرهای مستقل

1-8: سنجش رابطه میان مواضع سیاسی و میزان استفاده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی 135

1-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی و مدت زمان استفاده از اینترنت 135

2-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی و مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 137

3-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی با تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 139

4-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی با منابع کسب اخبار و اطلاعلات روزانه دانشجویان 140

5-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی با مدت زمان استفاده دانشجویان از اینترنت 142

6-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی با مدت زمان استفاده دانشجویان از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 144

7-1-8: ارتباط میان مواضع سیاسی و تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 146

8-1-8: رابطه میان مواضع سیاسی با ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 148

2-8: سنجش رابطه میان مواضع سیاسی با سطح علاقه­مندی دانشجویان به مشارکت درگفتگوهای سیاسی- اجتماعی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 149

1-2-8:ارتباط مواضع سیاسی دانشجویان و سطح علاقه­مندی آنان به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 149

2-2-8: رابطه مواضع سیاسی و ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 151

3-2-8: ارتباط مواضع سیاسی دانشجویان و سطح علاقه­مندی آنان به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 152

4-2-8: ارتباط مواضع سیاسی و ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتها یا شبکه­های اجتماعی اینترنتی 153

فصل نهم: بررسی ارتباط میان تقاضای سیاسی دانشجویان با متغیرهای مستقل

1-9: سنجش رابطه سطح تقاضای سیاسی دانشجویان با مدت زمان استفاده آنان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی 154

1-1-9: ارتباط میان سطح تقاضای سیاسی و مدت زمان استفاده از اینترنت 154

2-1-9: رابطه میان سطح تقاضای سیاسی با مدت زمان استفاده دانشجویان از شبکه­های اجتماعی اینترنتی 155

3-1-9: ارتباط مابین سطح تقاضای سیاسی و تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان 157

4-1-9: رابطه میان سطح تقاضای سیاسی با منابع کسب اخبار و اطلاعات روزانه دانشجویان 158

2-9: سنجش رابطه سطح تقاضای سیاسی دانشجویان با سطح علاقه­مندی آنان به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی و میزان اعتماد آنان به این شبکه­ها 160

1-2-9: رابطه سطح تقاضای سیاسی دانشجویان و میزان علاقه آنان به مشارکت سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی 160

2-2-9: ارتباط سطح تقاضای سیاسی و ارزیابی دانشجویان از سطح اعتماد جوانان به سایتهای اجتماعی اینترنتی 161

فصل دهم: بررسی ارتباط میان میزان استفاده دانشجویان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی، مواضع سیاسی و سطح تقاضای سیاسی

1-10: رابطه میان استفاده از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی 163

1-1- 10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از اینترنت و میزان رضایت سیاسی 163

2-1-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و میزان رضایت سیاسی 165

3-1-10: ارتباط مابین تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان در ایام انتخابات و اعتراضات پس از آن با میزان رضایت سیاسی 166

4-1-10: ارتباط میان منابع کسب اخبار دانشجویان با میزان رضایت سیاسی 167

2-10:بررسی ارتباط میان میزان استفاده دانشجویان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 169

1-2-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از اینترنت و مواضع سیاسی 169

2-2-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی بامواضع سیاسی 171

3-2-10: ارتباط مابین تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان در ایام انتخابات و اعتراضات پس از آن با مواضع سیاسی 173

4-2-10: ارتباط میان منابع کسب اخبار دانشجویان با مواضع سیاسی 175

5-2-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از اینترنت و مواضع سیاسی 177

6-2-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 178

7-2-10: ارتباط مابین تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان در ایام انتخابات و اعتراضات پس از آن با مواضع سیاسی 179

8-2-10: ارتباط میان منابع کسب اخبار دانشجویان با مواضع سیاسی 180

3-10:بررسی ارتباط میان میزان استفاده دانشجویان از اینترنت و شبکه­های اجتماعی اینترنتی با سطح تقاضای سیاسی 181

1-3-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از اینترنت و سطح تقاضای سیاسی 181

2-3-10: ارتباط میان مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی با سطح تقاضای سیاسی 183

3-3-10: ارتباط مابین تغییرات ایجاد شده در مدت زمان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و تعداد کاربران این شبکه­ها از نگاه دانشجویان در ایام انتخابات و اعتراضات پس از آن با سطح تقاضای سیاسی 185

4-3-10: ارتباط میان منابع کسب اخبار دانشجویان با سطح تقاضای سیاسی 186

فصل یازدهم: سنجش ارتباط میان سطح علاقه­مندی به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی و سطح اعتماد دانشجویان به این شبکه­ها با میزان رضایت سیاسی، مواضع سیاسی و سطح تقاضای سیاسی

1-11: ارتباط میان سطح علاقه­مندی به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی ، مواضع سیاسی و سطح تقاضای سیاسی 188

1-1-11: رابطه سطح علاقه­ به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی 188

2-1-11:رابطه سطح علاقه­ به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 190

3-1-11:ارتباط سطح علاقه­ به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 191

4-1-11: رابطه سطح علاقه­ به مشارکت در مباحثات سیاسی در شبکه­های اجتماعی اینترنتی با تقاضای سیاسی 192

2-11: رابطه میان سطح اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی، مواضع سیاسی و سطح تقاضای سیاسی 194

1-2-11: رابطه میان سطح اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی با میزان رضایت سیاسی 194

2-2-11: رابطه میان سطح اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 195

3-2-11: رابطه میان سطح اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی با مواضع سیاسی 197

4-2-11: سنجش ارتباط میان سطح اعتماد دانشجویان به شبکه­های اجتماعی اینترنتی با سطح تقاضای سیاسی 198

فصل دوازدهم: سنجش ارتباط میان رضایت سیاسی با میزان مشارکت سیاسی و الگوی مشارکت

1-12: ارتباط رضایت سیاسی با میزان مشارکت سیاسی 199

1-1-12: رابطه رضایت سیاسی با شرکت در انتخابات 199

2-1-12: ارتباط میان رضایت سیاسی با مشارکت در فعالیتهای سیاسی- اجتماعی 200

2-12: ارتباط رضایت سیاسی با الگوی مشارکت 202

1-2-12: رابطه میان رضایت سیاسی با پذیرش نتایج انتخابات 202

2-2-12: ارتباط میان رضایت سیاسی با واکنش شهروندان نسبت به تضییع حقوقشان از سوی حکومت 204

فصل سیزدهم: سنجش ارتباط میان سطح تقاضای سیاسی با میزان مشارکت سیاسی و الگوی مشارکت

1-13: ارتباط مواضع سیاسی با میزان مشارکت سیاسی 206

1-1-13:رابطه مواضع سیاسی با شرکت در انتخابات 206

2-1-13: رابطه مواضع سیاسی با مشارکت در فعالیتهای سیاسی- اجتماعی 208

3-1-13: رابطه مواضع سیاسی با شرکت در انتخابات 210

4-1-13: رابطه مواضع سیاسی با مشارکت در فعالیتهای سیاسی- اجتماعی 211

2-13: ارتباط مواضع سیاسی با الگوی مشارکت 213

1-2-13: رابطه مواضع سیاسی و پذیرش نتایج انتخابات 213

2-2-13: رابطه مواضع سیاسی با واکنش شهروندان نسبت به تضییع حقوقشان از سوی حکومت 215

3-2-13: رابطه مواضع سیاسی و پذیرش نتایج انتخابات 216

4-2-13: رابطه مواضع سیاسی با واکنش شهروندان نسبت به تضییع حقوقشان از سوی حکومت 218

فصل چهاردهم: ارتباط میان سطح تقاضای سیاسی(الگوی سطح تقاضا) با میزان مشارکت سیاسی و الگوی مشارکت

1-14: ارتباط میان سطح تقاضای سیاسی با میزان مشارکت سیاسی 222

1-1-14: رابطه میان سطح تقاضای سیاسی با شرکت در انتخابات 224

2-1-14: رابطه مواضع سیاسی با مشارکت در فعالیتهای سیاسی- اجتماعی 224

2-14 : ارتباط مواضع سیاسی با الگوی مشارکت 225

1-2-14: رابطه مواضع سیاسی و پذیرش نتایج انتخابات 226

2-2-14: رابطه مواضع سیاسی با واکنش شهروندان نسبت به تضییع حقوقشان از سوی حکومت 227

جمع بندی و نتيجه­گيري 229

پیوست(پرسش­نامه) 232

فهرست منابع 239

چکیده انگلیسی 241

 

چکیده:

هرچند زمان زیادی از ظهور شبکه­های اجتماعی فعال بر روی اینترنت نمی­گذرد، اما از همان آغاز فعالیت این شبکه­ها در سپهر مجازی و بویژه از اواسط دهه 1990 بدین سو که کاربرد این شبکه­ها عمومیت یافت، بحثهای فراوانی پیرامون عملکرد آنها و تاثیراتی که چنین شبکه­هایی می­توانند بر کاربرانشان بگذارند، در گرفته است. از جمله حوزه­هایی که بحث بر سر تاثیرگذاری یا عدم تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی به صورت قابل ملاحظه­ای جریان داشته و با گذر ایام، همراه با رشد سریع و دور از انتظار این شبکه­ها و کاربرانشان با شدت و حدت بیشتری در جریان است، تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی بر روی مشارکت سیاسی کاربران است. بواسطه محبویت روزافزون و رشد کمی و کیفی این شبکه­ها به نظر می­رسد دیگر نمی­توان چشمها را بر روی تاثیرات اجتماعی و سیاسی آنها فرو بست. شبکه­های اجتماعی اینترنتی را می­توان بسان کهکشانهایی در نظر آورد که هزاران ستاره را در دل خود جای داده­اند. این شبکه­ها به­مثابه کلان شبکه­هایی هستند که هزاران شبکه­اجتماعی خرد و کلان را در خود جای داده­اند و پشتیبانی می­کنند. در این پژوهش تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی بر مشارکت سیاسی کاربرانشان در انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

 

واژگان کلیدی: شبکه­های اجتماعی، شبکه­های اجتماعی اینترنتی، دیدگاههای آرمانگرایانه و بدبینانه، مشارکت سیاسی متعارف و غیرمتعارف.

 

فصل اول:کلیات پژوهش

بیان مساله

درطول قرن بیستم شاهد گذار ازعصرصنعتی و ورود به عصراطلاعات بوده­ایم. ظهور اینترنت ازمهمترین نمودهای این گذار و پیامدهای جامعه اطلاعاتی می باشد.فضای مجازی زندگی بشررا دستخوش تغییرات شگرف نموده است، هرچند خصوصیات این دگرگونی هنوز به طورکامل مشخص نیست، اما دراصل مساله تردید چندانی وجود ندارد. اینترنت از زمان فراگیر شدنش امیدواریهای زیادی را نزد اندیشمندان به وجود آورده تا بلکه بتواند درانسانها نیرویی مضاعف برای مشارکت دموکراتیک ایجاد کند. به واقع سرشت میانکنشی اینترنت و امکانات و ابزاری که آن( به ویژه پس ازگذار به نسل دوم وب و پیدایش شبکه­های اجتماعی مجازی اینترنتی) به عنوان عاملی میانجی در برقراری ارتباط میان افرادی که پیش از این امکان پیوند با یکدیگر را نداشتند، درعین حال گسترش روزافزون دامنه فراگیری آن که موجب شده مولفه جغرافیا و به عبارتی فاصله مکانی روز به روز کم­اهمیت ترجلوه کند، همراه با عدم توانایی نسبی دولتها درکنترل محتوای آن، عامل اصلی پیدایش این امیدواریها بوده است. با گذشت حدود یک دهه از فراگیرشدن موج فناوریهاینسل دوم وب که شبکه­های اجتماعی اینترنتی نظیر فیس بوک و توییتر را می توان به عنوان مصادیق آن در نظرگرفت، روند جدیدی درزمینه تولید محتوا در فضای سایبرآغازشده است. در این شبکه­ها به جای آنکه ایجاد کنندگان آنها جریان تولید اطلاعات را در کنترل خود داشته باشند، این کاربران هستند که تولید محتوا می­کنند و حتی شکل تولید محتوا را نیز به گونه­ای که مد نظر پدید آورندگان این سایتها نبوده است تغییرداده و کاربریهای نوینی را برای این شبکه­ها ایجاد می­کنند؛ازجمله از این شبکه­ها برای بحث و تبادل نظر پیرامون مباحث سیاسی وگفتگو درمورد عقاید سیاسی، اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و... بهره می­گیرند. بسیاری از سیاست پیشه­گان نیز بر اهمیت این رسانه نوین به ویژه در جلب توجه جوانان پی برده و دست به تاسیس صفحات شخصی در سایتهای اجتماعی که از استقبال عمومی بالایی برخوردارند، زده­اند تا ازاین طریق فعالیتهایشان را به اطلاع عموم رسانده و خود را نیز پاسخگوتر نشان دهند و بویژه در زمان رای­دهی بتوانند از این امکان نوین برای برقراری ارتباط آسان­تر با رای­دهندگان و بویژه جوانان که مخاطبان اصلی این سایتها هستند بهره گیرند. درحال حاضرشبکه­های اجتماعی اينترنتي امکانات گوناگون و متنوعی را در اختیار کاربرانشان قرارداده و طیف گسترده­ای از علایق را مورد پشتیبانی قرار می­دهند. درایران نیز به سرعت دامنه نفوذ اینترنت در کل و سایتهای اجتماعی اینترنتی به طور خاص چه به لحاظ کمی(تعداد کاربران) و چهبه لحاظ کیفی(نحوه وچگونگی استفاده) گسترش یافته است. درحالیکه میزان اثرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی و درمجموع نسل دوم وب برروی مشارکت سیاسی همچنان مبهم است، بسیاری بر این باورند که ظهوراین رسانه نوین را باید به مثابه فرصتی مغتنم و مثبت برای دموکراسی درنظرگرفت. با وجود رشد بی­سابقه اينگونه شبكه­ها به نظرمی­آید در ایران نگاه چندان مثبتی نسبت به این ابزار نوين ارتباطي وجود ندارد و به آنها با دیده تردید و به مثابه منشا تهدید نگریسته می­شود، حال آنکه می­توان از اين فناوریها به منظورتولید و انتشار اطلاعات مطابق با هنجارهای جامعه بهره برد. کاربران ایرانی از پیش فعالیت گسترده­ای بر روی وبلاگها و شبکه­های اجتماعی فعال بر روي اينترنت داشته­اند که به نظر می­رسد این امر در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دهم و به ویژه پس از انتخابات به واسطه فضای رسانه­ای شکل گرفته، وسعت بیشتری پیدا کرده است. ما در این پژوهش قصد داریم به بررسی تاثیرگذاری شبکه­های اجتماعی اینترنتی بر روی مشارکت سیاسی کاربران ایرانی آنها و به طورخاص دانشجویان که جامعه آماری پژوهش ما را تشکیل می­دهند پرداخته و در صورت امکان چگونگی این تاثیرگذاری را نیز مشخص سازیم. به نظرمی­رسد با توجه به گسترش سریع استفاده از اینترنت و در کل فناوریهای نوین ارتباطی در ایران، بررسی تبعات و پیامدهای گسترش به کارگیری اين فناوريها در عرصه­هاي گوناگون کاملا ضروری است، به ویژه بررسی کیفیت استفاده از این فناوریها و طیف وسیع امکانات ایجاد شده به وسیله آنها از جمله شبکه­های اجتماعی اینترنتی موضوعی جدی است که متاسفانه از آن غفلت شده است و به واقع فقر منابع و پژوهش در این حوزه کاملا مشهود است. این در حالی است که شاهد موج گسترده علاقه­مندی پژوهشگران در عرصه بین­المللی به تحقیق در این حوزه می­باشیم. بررسی تبعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نفوذ فناوریهای نوین در سطح جامعه از اهمیت اساسی برخوردار است. امید است تا در پایان به یافته­ها و اطلاعات سودمندی در خصوص موضوع مورد بحث دست یابیم.

اهمیت پژوهش:

شاید هنگامی که دانیل بل از اصطلاح جامعه اطلاعاتی استفاده کرد هرگزگمان نمی­برد روزی فرا رسد که رسانه­های نوین ارتباطی به مهمترین ابزار تولید و انتقال اطلاعات تبدیل شوند و به واقع ارتباطات در عصر اطلاعات چنین جایگاه ارزنده­ای بیابد. با نگاهی گذرا می­توان دریافت که سیر تحولات جهانی در تمامی عرصه­ها دگرگون شده است و فناوریهای ارتباطی نیز از این تحول در امان نمانده­اند. آغاز به کار اینترنت را به واقع باید نقطه­عطفی در تحول وسایل ارتباط جمعی در نظرگرفت. دامنه نفوذ این وسیله نوین ارتباطی و امکانات تحت آن، از جمله شبکه­های اجتماعی اینترنتی به حدی است که دیگر نمی­توان چشمها را بر روی تاثیرات اجتماعی آنها فروبست. از آنجا که یکی از عرصه­های مهم تاثیرگذاری احتمالی این شبکه­ها عرصه سیاست و بویژه حضور فعالانه کاربران این شبکه­ها در مباحث سیاسی و به احتمال، مشارکت سیاسی آنان می­باشد که برای هر نظام سیاسی از اهمیت به سزایی برخورداراست، اهمیت پژوهش در این حوزه به وضوح نمایان می­شود.

نتیجه و کاربرد پژوهش:

استفاده سیاسی از فناوریهای نوین ارتباطی و به خصوص شبکه­های اجتماعی اینترنتی در کشورمان به تازگی باب شده است، از این رو بررسی تاثیرات این امر نه تنها برای پژوهشگران علاقه­مند، بلکه برای سیاست پیشه­گان و تصمیم گیرندگان کشور نیز از اهمیت اساسی برخوردار است تا بتوانند به درستی ابعاد این پدیده نوین را درک کرده و عملکردی مناسب در مقابل آن داشته باشند. روشن است که مقابله با فناوریهای نوین به ویژه در حوزه ارتباطات دستاورد چندانی برای حکومتها نخواهد داشت و این فناوریها از کنترل کامل حکومت خارج است، حتی چنانچه حکومتی بتواند مانع استفاده شهروندانش از امکانات فضای مجازی گردد در این راه خود نیز به سختی دچار آسیب می­گردد، زیرا حکومتها در عصر حاضر با دستگاه عریض و طویل بوروکراسی، جز با بهره­گیری از اینترنت و امکانات فضای مجازی قادر به اداره امور نخواهند بود، مگر آنکه علاقه­مند باشند در گذشته سیرکنند و به شیوه­ای ابتدایی حکومت نمایند که در این صورت نیز با موج مقاومت و مخالفتهای اجتماعی روبرو شده و به واقع تنها موقعیت خود را به خطر می­اندازند. از این رو اتخاذ رویکرد صحیح و نگاهی تعاملی به جای تقابل با این پدیده­ها می­تواند تهدیدات احتمالی را که از این ناحیه متوجه نظام سیاسی می شود تبدیل به فرصت نموده و درجه انعطاف پذیری و انطباق نظام با شرایط نوپدید را افزایش دهد. امیدواریم یافته­های ما در این پژوهش بتواند برای محققین، همچنین اولیای امور مفید باشد.

پیشینه تحقیق:

با کمال تاسف باید گفت در کشورمان پیرامون موضوع مورد بحث یعنی تاثیرشبکه­های اجتماعی اینترنتی بر مشارکت سیاسی کار چندانی یا حتی بهتر است بگوییم اصولا کاری تا آنجا که پژوهشگر مطلع است، صورت نگرفته است. اما در ارتباط با شبکه­های اجتماعی مجازی و در کل فناوریهای نوین ارتباطی و تاثیرآنها بر روی جوامع مختلف آثاری به چاپ رسیده است که عمدتا ترجمه­ای از کتب و مقالات غیر فارسی می­باشند.

اکثر مقالات مرتبط با موضوع این پژوهش، مقالاتی است که از سوی محققان غیر ایرانی به رشته تحریر در آمده است که به عنوان پیشینه تحقیق به برخی از مقالات انجام شده اشاره می­گردد. یکی از مهمترین مقالات مورد استناد در این پژوهش، مقاله­ای است با عنوان مشارکت سیاسی و وب2 به قلم الیسون اور از اساتید دانشگاه نیوسالت ولز(Orr،2007). او در این مقاله به بررسی تاثیرگذاری نسل دوم وب بر روی مشارکت سیاسی می پردازد. به باور نویسنده در زمینه تاثیرگذاری امکانات ایجاد شده در نسل دوم وب و از جمله شبکه­های اجتماعی اینترنتی مبالغه شده است. اور معتقد است به رغم برخی ویژگیهای منحصر به فرد وب2 از جمله ماهیت میانکنشی آن و تولید محتوا توسط کاربران و به تعبیری عاملیت کاربران در تولید محتوا، نمی­توان با دیدگاه خوشبینانه در زمینه تاثیرگذاری قوی وب 2 بر مشارکت سیاسی همراه شد. الیسون اور تاکید می­کند که شکل و سرشت ارتباطات روی شبکه به گونه­ای نیست که بتوان از تاثیر فوق العاده آن بر مشارکت سیاسی سخن راند. گفتگویی می­تواند موثر باشد که میان گروههای ناهمگن و نامتجانس که دارای دیدگاههای گوناگون می­باشند صورت گیرد، حال آنکه با تاسف باید متذکر شویم که گفتگو میان عقاید و گروههای ناهمگن در فضای مجازی چندان متداول نیست و بیشتر گفتگوهای آنلاین درون گروههای همگن که عقایدی نزدیک به هم دارند صورت می­گیرد که تحمل شنیدن عقاید مخالف را ندارند. نویسنده بر این باور است که نسل دوم وب با امکاناتی که در اختیار کاربران قرار می­دهد می­تواند راهها و فرصتهایی را برای افرادی که به واقع خواهان مشارکت هستند و مشارکت­جو محسوب می­شوند فراهم آورد. آنچه نقش اصلی را در مشارکت سیاسی بازی می­کند نه فرصت مشارکت بلکه علاقه مندی و خواست فرد برای مشارکت سیاسی می­باشد، در نتیجه با تغییر در عزم و اراده افراد است که می­توان از نسل دوم وب برای افزایش مشارکت سیاسی بهره گرفت.

از دیگر مقالات مفیدی که در خصوص موضوع این پژوهش نگاشته شده است، مقاله­ای است با عنوان وب سایتهای شبکه­ساز اجتماعی و میزان اثرگذاری آنها بر درگیر شدن جوانان در امور سیاسی که توسط دو تن از اساتید دانشگاه کارولینای شرقی با نامهای جودی بائوم گارتنر و جاناتان موریس به رشته تحریر درآمده است(Gartner&Morris،2010) در این مقاله نویسندگان بکارگیری سیاسی SNSs را از سوی جوانان در صحنه رقابتهای دور نخست انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در سال2008 مورد بررسی قرار داده­اند. آنان بر این باورند که اگرچه شبکه­های اجتماعی اینترنتی به عنوان یک منبع مهم درکسب اخبار و اطلاعات از سوی جوانان شناخته شده است و آنها بیشتر اخبار و اطلاعاتشان را از طریق این سایتها کسب می­کنند، اما مطالعات انجام شده نشان داده است که اینگونه سایتها موجبات افزایش درگیر شدن جوانان در امور سیاسی و سرانجام مشارکت سیاسی را فراهم نمی­آورند. کاربران این سایتها، به نسبت کاربران دیگر رسانه­ها تمایل و علاقه­مندی برای مشارکت سیاسی پیدا نکرده­اند. یافته­های تجربی آنان در این پژوهش نشان داد که استفاده از این سایتها حتی موجب افزایش آگاهی سیاسی جوانان در خصوص مسائل سیاسی به طورکل و بویژه کسب آگاهی در خصوص کاندیداها و برنامه­هایشان و در مجموع روند انتخابات نشده است و حتی به نظر می­رسد که سطح آگاهیهای سیاسی آنان به نسبت افرادی که از این سایتها استفاده نمی­کردند به نسبت کمتر بود. به واقع، نتایج تحقیق آنان برای علاقه­مندان اینترنت که با نگاهی توام با خوش بینی بدان می­نگرند، مایوس­کننده به نظر می­رسد.گارتنر و موریس اعلام داشتند مشارکت سیاسی جوانان آمریکایی کاربرSNSs به واسطه فعالیتهای سیاسی آنلاین نه تنها افزایش نیافته، بلکه محدود شده است.آنها در پایان مقاله خاطر نشان می­سازندکه انتظارات و آرزوهای موجود در زمینه میزان تاثیرگذاری اینترنت در مجموع و شبکه­های اجتماعی اینترنتی به طور خاص، یادآور نویدها و آرزوهای گذشته پیرامون نسل اول وب و دیگر رسانه­های پیش از آن از جمله تلویزیون و حتی فناوریهای ارتباطی اولیه می­باشد. اما از سویی دیگر گارتنر و موریس یادآور می­شوند که یافته­ها و سخنان آنان بدین معنی نیست که وب2 با امکانات نوین ارتباطی­ای که در اختیارکاربران قرار می­دهد، به هیچ عنوان نمی­تواند به بسیج شهروندان یاری رساند. برای مثال توانایی کمپین بوش در انتخابات سال 2004 در بهره­گیری از ایمیل به منظور جلب پشتیبانی از او کارگر افتاد و در مسیر پیروزی در انتخابات کمک شایانی به بوش کرد. همچنین موفقیت فوق­العاده باراک اوباما در استفاده از امکانات نوین ارتباطی به منظور بسیج طرفدارانش بر روی شبکه و کسب پشتیبانی در فیس بوک نشان داد که اینترنت و ابزارهای نوین ارتباطی نسل دوم وب [ بویژه سایتهای اجتماعی اینترنتی] به سرعت به ابزاری قدرتمند و گریزناپذیر در جریان مبارزات انتخاباتی تبدیل می­شوند. اما از نگاه گارتنر و موریس این ادعا و انتظار که(SNSs) بتوانند انقلابی در مشارکت سیاسی دموکراتیک پدید آورند، بیش از آنکه ریشه در واقعیتهای موجود داشته باشد،گزافه­گویی و اغراق در خصوص تاثیرگذاری این سایتها است.

آیا اینترنت تشویق کننده و مروج دموکراسی است؟ این عنوان، نام مقاله­ای است که توسط وو جونگشین استاد و رییس دانشکده ارتباطات دانشگاه کارولینای شمالی به رشته تحریر در آمده است (Shin،2003). او در این مقاله بادیدی به نسبت خوشبینانه تاثیر اینترنت و امکانات ایجاد شده در آن بویژه سایتهای اجتماعی اینترنتی را در ترویج دموکراسی[که بدون شک مشارکت سیاسی از مولفه­های اساسی آن است] مورد ارزیابی قرارداده است. شین در این­مقاله بر روی انتخابات سال 2002 ریاست جمهوری کره جنوبی متمرکز می­شود. نویسنده معتقد است که اینترنت اولین و جدیدترین فناوری ارتباطی است که کنش متقابل در فضای مجازی را امکانپذیر می­سازد. بهره­گیری از این وسیله ارتباطی و امکانات آن از دهه1990 بدین سو بسیار مورد توجه احزاب و نامزدهای سیاسی قرارگرفته است. شین با بررسی انتخابات ریاست جمهوری کره جنوبی در سال 2002 اعلام می­دارد که این انتخابات و نتیجه نهایی آن تاثیر گذاری اینترنت بر سیاست را به وضوح نمایان ساخت. رییس جمهور منتخب دومون هین و طرفدارانش بر روی شبکه پیروز این انتخابات بودند. او در حالی به گفته شین رییس جمهور کره جنوبی شد که پیروزی­اش بر خلاف معمول ناشی از ائتلاف سنتی میان رسانه­ها و قدرتهای سیاسی و اقتصادی نبود. دومون هین با رسانه­های اصلی کره جنوبی که 70 درصد بازار خبری سنتی در این کشور را در اختیار داشتند دچار مشکل بود، اما به لطف بهره­گیری از امکانات اینترنتی و برقراری رابطه متقابل با مردم پیروز انتخابات لقب گرفت. هین نظراتش، همچنین برنامه­های اساسی­اش برای اداره کشور را در سایتهای اینترنتی منتشر ساخت و با مردم در این ارتباط بر روی شبکه به بحث پرداخت. در جریان مبارزات انتخاباتی هین 7 هزار نامه الکترونیکی دریافت کرد و موفق شد بیش از یک میلیارد دلار کمک مالی از طرف بیش از 80 هزار اهداءکننده شخصی جمع­آوری کند. همه این کمکها و پشتیبانیها به یمن بهره­گیری از اینترنت و امکانات آن به دست آمده بود. " اخبار من" و " روسامو" که سایتهای حامی هین بودند، نقشی اساسی در انتخاب او بدین سمت داشتند. نویسنده مقاله در پایان خاطرنشان می­سازد، هرچند اینترنت و امکانات آن محدودیتهای فراوانی دارد، اما به صورت بالقوه از این توانایی برخوردار است که بر فعالیتهای سیاسی افراد تاثیر گذاسته و موجب شرکت فعال آنان در امور سیاسی شود. از دیدگاه شین آنچه این مهم را میسر ساخته، دو ویژگی تعیین کننده اینترنت است: 1- ماهیت فاقد نظم 2- سرشت میانکنشی آن که ارتباط متقابل میان افراد را میسر می­سازد. این ویژگیها سبب می­شود تا نظرات و صداهای گوناگون فرصتی برای ابراز وجود پیدا کرده و شنیده شوند.

وودی استنلی از مقامات محلی واشینگتن دی­سی و استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به همراه دکتر کریستوفر وئر از موسسه سیاست عمومی در سان فرانسیسکو ایالت کالیفورنیا مقاله­ای را تحت عنوان تاثیرات بهره­گیری از اینترنت بر روی مشارکت سیاسی به رشته تحریر درآوردند (Stanely&Vear،2003). آنان در این مقاله دو دیدگاه اصلی درخصوص میزان تاثیرگذ اری اینترنت بر مشارکت سیاسی، یعنی دیدگاه خوشبینانه که بر قابلیت بسیج­کنندگی اینترنت تاکید دارد و دیدگاه مخالفی که بر عدم تاثیرگذاری اینترنت در این زمینه تاکید دارد و با نگاهی توام با بدبینی اعلام می­دارد که اینترنت و امکانات نوین ارتباطی که این رسانه در اختیار کاربرانش قرار می­دهد تنها قدرت موجود را تقویت کرده و موجبات کنترل بهتر نظام سیاسی بر جامعه را فراهم می­آورد را مورد بررسی قرار داده، با دیدگاه بدبینانه مخالفت ورزیده و اعلام می­دارندکه هرچند مباحث مطرح از سوی اکثر نخستین نظریه­پردازان در خصوص قابلیت بسیج کنندگی اینترنت با توجه به برخی پژوهشهای تجربی و یافته­های علمی آنها رد شده است اما این یافته­ها محل بحث بوده و آنان این یافته­ها را به چالش می­کشند. این دو با بهره­گیری از تحلیلی تجربی در خصوص مباحثات عمومی روی شبکه در جریان بحث بر روی یک طرح راهبردی به یافته­هایی متفاوت در زمینه تاثیرگذاری اینترنت بر روی مشارکت سیاسی دست یافتند. به باور استنلی و وئر مباحثات شبکه محور موجب جلب و برانگیخته شدن افراد جدید برای مشارکت در فرایند تصمیم­گیری شده و طیفی از موضوعات مورد بحث را تحت تاثیر خود قرار می­دهد. نتایج یافته­های آنان نشان می­دهد گسترش فرصتهای مشارکت می­تواند صداها و نظرات متفاوت را منعکس کرده و از این طریق گستره و دامنه اطلاعات تصمیم گیرندگان را متحول سازد. نویسندگان مقاله سپس متذکر می­شوند که تکنولوژیهای نوین ارتباطی و بویژه اینترنت و امکانات نوین نسل دوم وب مشارکت مدنی را تقویت کرده، هزینه­ها و مخاطرات مشارکت را کاهش داده و فرصتهای نوینی را به منظور درگیرشدن افراد و ورود آنان به حوزه مسائل سیاسی فراهم می­آورد. از نگاه آنان مباحثات اینترنتی پیرامون مسائل سیاسی، افرادی را که پیش از این در زمره مشارکت کنندگان سیاسی قرار نمی­گرفتند درگیر مسائل سیاسی می­سازد و امکان فعالیتهای مشارکت جویانه نوین را برای آنان ایجاد می­کند. استنلی و وئر در پایان اظهار می­دارند، حتی اگر اینترنت و مباحثات شکل­گرفته بر روی شبکه همانگونه که یافته­ها و تحقیقات پیشین تاکید می­کنند نتواند افراد بیشتری را در جهت مشارکت سیاسی بسیج کنند، اما قادرند تاثیرات به مراتب گسترده­تر و عمیق­تری را در خارج از حوزه مشارکت سیاسی متعارف به جای بگذارند. این امر یا از طریق تسریع کثرت­گرایی صورت می­گیرد که به نوبه خود موجب تحولات سریع و تسهیل فعالیتهای اعتراضی می­گردد و یا از طریق نقش مشابهی که فناوریهای نوین ارتباطی از جمله اینترنت می­توانند در دموکراتیک سازی فرایندهای تصمیم سازی حکومتی داشته باشند، انجام می­پذیرد.

فیس بوک مروج تعهد سیاسی و درگیرشدن افراد در امورر سیاسی است.این مقاله به قلم سه نفر از اساتید دانشگاه سانتا باربارا به رشته تحریر درآمده است(Feezell&Et al،2009).

نویسندگان ابتدا این سئوال را مطرح می­کنند که آیا گروههای آنلاین که بر روی سایتها و شبکه­های اجتماعی مجازی نظیر فیس بوک فعال هستند، می­توانند مروج تعهد سیاسی، درگیر شدن افراد در امور سیاسی و در نهایت مشارکت سیاسی باشند؟ آنان برای پاسخ بدین سئوال به پژوهش آماری روی آورده و جامعه آماری خود را از میان دانشجویان برگزیدند. در این پژوهش 450 دانشجو به عنوان افراد پرسش شونده انتخاب شدند تا تاثیر عضویت آنان در این سایتها و شبکه­ها بر روی درگیرشدن و ورودشان به حوزه مسائل سیاسی در انتخابات سال 2008 مورد ارزیابی قرار گیرد. یافته­های فیزل و همکارانش نشان داد که مشارکت سیاسی آنلاین از سوی دانشجویان پرسش­شونده در نهایت به مشارکت سیاسی در فضای واقعی ختم می­گردد. اما نکته دیگری که نویسندگان مقاله در جریان پژوهش دریافتند این بود که عضویت و مشارکت در این سایتها و شبکه­های اجتماعی به واقع تاثیر چندانی بر افزایش آگاهیهای سیاسی آنان نداشته است.

در این پژوهش فیزل و همکارانش از فرضیه بسییج پشتیبانی کردند و یافته­های آنان نیز این فرضیه را تایید کرد. روشن گردید که گروههای آنلاین نیز بسیاری از کارکردهای مدنی مثبت راکه از سوی گروههای خارج از شبکه صورت می­گیرد، به همان شکل انجام می­دهند و بویژه به لحاظ بسیج افراد به منظور مشارکت سیاسی موفق عمل می­کنند. نویسندگان مقاله همچون بسیاری دیگر در زمینه تواناییهای مشارکت آنلاین بر افزایش مشارکت سیاسی خوش­بین هستند. آنان بر این باورند که فیس بوک و دیگر سایتهای شبکه­ساز اجتماعی راههای نوینی را برای افزایش ارتباطات دوسویه و چندسویه میان افراد و پرکردن فاصله میان کاربران در اختیار می­گذارند. این فناوریهای نوین ارتباطی که ارتباطات در آنها سرشتی میانکنشی دارد، مشارکت سیاسی را در میان کاربرانشان ترویج می­کنند. فیس بوک و سایتهایی نظیر آن، این اجازه را می­دهند تا گروههای سیاسی آنلاین شکل گیرد و این گروهها اکثر مزایا و امکاناتی را که گفتگوهای رو در رو فراهم می­آورند، به شکلی مشابه ایجاد می­کنند. با تحلیل مندرجات گروههای سیاسی آنلاین در می­یابیم که این گروهها به شیوه­های گوناگون به ایجاد ارتباطات متقابل سیاسی میان اعضایشان می­پردازند. ویژگی مهمی که شایان توجه می­باشد این است که تمامی کنشها در اینجا سرشتی میانکنشی و مشارکت گونه دارد و اعضا از این امکان برخوردارند که از راههای گوناگون به اظهار نظر در خصوص مسائل مختلف بپردازند. در نتیجه، از این زاویه می­توانیم بگوییم که فیس بوک و دیگر سایتها و شبکه­های اجتماعی نظیر آن که در فضای مجازی فعال هستند، می­توانند در ترویج و گسترش درگیرکردن افراد در امور سیاسی و در نهایت مشارکت سیاسی آنان نقشی اساسی ایفا نمایند. اما نکته مهمی که در پایان از سوی فیزل و همکارانش مورد اشاره قرار می­گیرد این است که آگاهی سیاسی و مشارکت سیاسی دو روی یک سکه هستند و می­باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرند. هرچند یافته­های این پژوهش نشان از افزایش مشارکت سیاسی در فضای واقعی به واسطه مشارکت سیاسی آنلاین از طریق سایتها و شبکه­هایی نظیر فیس بوک دارد، اما متاسفانه افزایش قابل توجهی در آگاهی سیاسی افراد به واسطه فعالیت سیاسی آنلاین مشاهده نگردید و این خود نقطه ضعفی است که نباید مورد مسامحه قرار گیرد.

پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه در حوزه آکادمیک آمریکای شمالی و نیز تا حدودی شرق آسیا بسیار است که از حوصله این تحقیق خارج است؛ از این رو ما به ذکر این چند مقاله اکتفا می­کنیم، اما علاقه­مندان بحث می­توانند با رجوع به سایتهای علمی در حوزه علوم انسانی و بویژه ارتباطات، سیاست و جامعه­شناسی به متون و مقالات بسیار باارزشی در این حوزه دست یابند.

مفروض: بخش قابل توجهی از دانشجویان مشارکت کننده در انتخابات ریاست جمهوری دهم از شبکه­های اجتماعی اینترنتی استفاده کرده و یا تاثیر پذیرفته­اند.

سئوال اصلی: شبکه­های اجتماعی اینترنتی چه تاثیری برکمیت وکیفیت مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات ریاست جمهوری دهم داشته است؟

فرضیه اصلی: شبکه­های اجتماعی اینترنتی موجب افزایش مشارکت سیاسی دانشجویان، بویژه مشارکت سیاسی غیرمتعارف آنان(به عنوان مثال شرکت در تجمعات اعتراضی و یا سازماندهی تجمعات اعتراضی) شده است.

فرضیه رقیب: مشارکت سیاسی(بویژه مشارکت سیاسی غیرمتعارف) دانشجویانی که در انتخابات ریاست جمهوری دهم شرکت کرده­اند، بیش از آنکه تحت تاثیر شبکه­های اجتماعی اینترنتی بوده باشد، متاثر از شبکه­های­اجتماعی از پیش موجود و سنتی نظیرخانواده و گروه دوستان بوده است.

تعریف مفاهیم :

شبکه­های اجتماعی: شبکه­های اجتماعی فضاهایی هستند که بر محور علایق، ارزشها، ایدئولوژیها و یا نوستالژی مشترک شکل می­گیرند و باید میان شبکه­های اجتماعی در فضای واقعی با شبکه­های اجتماعی مجازی تفاوت قائل شویم، زیرا در شبکه­های اجتماعی مجازی روابط چهره به چهره و رو در رو شکل نمی­گیرند(Boyd&Ellison،2007).

شبکه­های اجتماعی اینترنتی: عبارتند از سرویسهای شبکه محوری که به افراد اجازه می­دهند تا برای خود نمایه­ای شخصی یا نیمه شخصی درون یک سیستم مرتبط ایجاد نمایند و با جمعی از دیگر کاربران آن سیستم ارتباط برقرارنموده، همچنین فهرست ارتباطی آنها را از نظر بگذرانند(Boyd&Ellison،2007).

تعریف دیگری نیز از شبکه­های اجتماعی اینترنتی وجود دارد بدین مضمون: شبکه­ای که جامعه­ای مجازی را برای افراد علاقه­مند به موضوعات خاص یا تنها علاقه­مند به ارتباط با دیگراعضا از طریق ایجاد نمایه­ای شخصی روی شبکه با داده­هایی که مرتبط با تاریخچه زندگی اعضا و اطلاعات شخصی آنها، تصاویر، علایق و مواردی که از آنها تنفر دارند و هرگونه اطلاعات دیگری که کاربران برای ارسال از طریق صدا، پیامفوری، ویدئو کنفرانس و وبلاگها انتخاب کرده­اند، فراهم می­آورد(Pc.magazin. Encyclopedia).

مشارکت سیاسی: مشارکت سیاسی مفهومی پیچیده و چند بعدی است. مشارکت سیاسی مفهومی است که برای نظامهای سیاسی دموکراتیک و شبه دموکراتیک حائز اهمیت فراوان است و بسیاری سلامت هر نظام دموکراتیک را در گرو مشارکت سیاسی شهروندانش می­دانند. همچون بسیاری دیگر از مفاهیم متداول در علوم سیاسی، بر سر مفهوم مشارکت سیاسی نیز مجادلات بسیاری درگرفته است و اجماع نظردر خصوص تعریف این مفهوم وجود ندارد. فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد مشارکت سیاسی را به معنای شرکت کردن در سیاست تعریف کرده است، اما این تعریف همانگونه که کاملا مشخص است، بسیارکلی و مبهم می باشد. مشارکت می­تواند اشکال بسیاری به خود بگیرد، از عمل منفعلانه تماشای اخبار تلویزیونی یا گوش سپردن به اخبار رادیو تا عمل رای­­دهی که بارزترین جلوه مشارکت سیاسی است. عرف چنین بوده است که مشارکت سیاسی را تنها شرکت در انتخابات در نظر می­گرفته­اند، با این وجود روشن است که مشارکت سیاسی ابعادی فراتر از عمل رای­دهی را در بر ­می­گیرد. از این روی ما در این پژوهش مولفه­های گوناگون مشارکت سیاسی را مد نظر قرار می­دهیم که عبارتند از:

1- حضور در ستادهای تبلیغاتی: عضویت و فعالیت در ستادهای تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری با هدف کمک به کاندیدای مورد نظر برای پیروزی در انتخابات.

2-کمک داوطلبانه به­کاندیدا یا حزب مورد حمایت: حضور فعالانه و بدون هرگونه چشم­داشت مالی از جمله مشارکت در پخش آگهی­های تبلیغاتی و فعالیتهایی از این قبیل.

3- ارسال پیام یا نظر سیاسی بر روی شبکه: این بخش کاملا در حوزه مشارکت سیاسی آنلاین می­باشد و بدین معنا است که کاربر شبکه، عقاید و ملاحظات سیاسی خود را با دیگرکاربران مرتبط با خود در میان می­گذارد.

4-مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری دهم: روشن است که مقصود از مشارکت در انتخابات حضور در پای صندوق رای و به عبارت دیگر رای دادن است. رای­دهی فعالیتی است که بیشتر تصریح­ کننده وفاداری شهروندان به نظام است، اگرچه ممکن است حاوی پیام و یا محتوای خاصی نیز باشد اما به صورت عمده کنشی از سر وظیفه است.

5-شرکت در تجمعات اعتراضی: حضورمستقیم در تجمعاتی که پس از انتخابات و در اعترض به نتایج اعلام شده در تاریخهای مشخص برگزار گردید.